Լույսի հրեշտակ Արուսիկ, աղջիկս. ցավակցում ենք Պերճ Թյուրապյանին ու նրա ընտանիքին

Մեր հայրենակից, ամերիկաբնակ հայտնի թարգմանիչ, երաժիշտ, գրադարանագետ Պերճ Թյուրապյանը հայտնել է իր դստեր՝ Արուսյակ Թյուրապյանի մահվան մասին: Պերճ Թյուրապյանի ֆեյսբուքյան էջում այս օրերին ցավակցական խոսքեր են հորդում: Ինքը՝ Թյուրապյանը առանձնացրլ է Մարիամի գրածը իր դստեր մասին.

Հրաշք է Մարիամի գրածը, հրաշալի է, որ Հասմիկը թարգմանել է այն:

Լույսի հրեշտակ Արուսիկ, աղջիկս։

Ներկայացնում ենք Berge Turabian -ի և Anahit Dashtents Turabian-ի դուստր Արուսյակ Թյուրաբյանին Մարիամ Դալլաքյանի խոսքը.

ՍԵՐ, ԼՈՒՅՍ ԵՎ ՇՐԹՆԱԾԱՂԻԿ

Սկսում եմ հասկանալ, թե ինչ է լինում, երբ վիշտը հարվածում է հոգուդ, որն արդեն իսկ խորունկ կսկիծի մեջ է։ Զգացողությունը չափազանց ցավոտ ու ճնշիչ է՝ որևէ անուն ստանալու կամ նախադասության մեջ տեղավորվելու համար։ Առաջին բառերը, որ բերանիցս թռան լուրն առնելուն պես, եղան «Մամ ջան, խնդրում եմ՝ գիրկդ առ Արուսին»։ Նրանք նույն տեղում են, և սա էր, որ իրական դարձրեց կատարվածը։ Այդ ժամանակ ուղեղիս հասավ, որ Արուսյակը նույնպես հեռացավ։ Ես չգիտեմ, թե հոգիներն ինչպես են իրար ճանաչում, երբ չկան մարմինները, որոնցով նրանք ճանաչվում էին, բայց մտքիս կամ, ավելի ճիշտ՝ հոգուս մեջ կասկած չկա, որ նրանք մխիթարություն կգտնեն միմյանց ներկայությամբ։

Մայրս ու Արուսյակը սիրում էին իրար։ Մաման նրան «կուկու ջան» էր ասում և հետն այնպես էր խոսում, կարծես Արուսը փոքրիկ երեխա լիներ։ Արուսյակն ընդունում էր մամայիս ջերմությունը և այն բազմապատիկ վերադարձնում նրան։ Մի քանի անգամ հասկացել եմ, որ խանդում եմ նրանց խոսակցության քնքշությանը, բայց հետո Արուսը շրջվել ու ինձ է փաթաթվել նույն այն քնուշ ջերմությամբ, որով պարուրել էր մորս։ Երբեք չեմ մոռանա, թե ոնց էր ողբում մի քանի ամիս առաջ, երբ մահացել էր մայրս, ոնց էր ինձ գրկել արարողության ժամանակ, ոնց էր ամբողջ վիշտս ներս առնում և ինձ ողողում իր անզուգական մեղմությամբ ու լույսով։

Հազիվ էինք միմյանց ճանաչում, երբ Արուսյակն ինձ առաջարկեց Քյու Գարդենզի իր ընդարձակ բնակարանի բանալիները, քանի դեռ ինքն ու իր փեսացուն ճամփորդության էին լինելու։ Այդ ժամանակ մորս ու տատիս հետ մեկ ննջարանանոց բնակարանում էինք ապրում, և նա գիտեր, որ գրելու համար ինձ հանգիստ տեղ պետք կլիներ։ Որևէ մեկը կկարողանար կերակրել նրա կատվին ու ջրել նրա անհամար ծաղիկները, մանավանդ որ ապրում էր իր ծնողներից մի հարկ ներքև, մի շենքում, ուր բազմաթիվ հայեր էին ապրում, որոնք կարծես մի ընտանիք լինեին։ Միշտ երախտապարտ կլինեմ, որ ինձ իր տուն թողեց։ Այդ օրից ի վեր միշտ հղում եմ այդ ամառ նրա խոհանոցի պատին տեսածս իմաստնությունը. «Մի’ կեր որևէ բան, որը տատիկդ ուտելիք չէր համարելու»։ Տարածված ասույթ է, գիտեմ, բայց ես այն սովորել եմ Արուսյակից։ Ճիշտ այնպես, ինչպես շատերը երևի գիտեն, բայց ինձ Արուսյակն է սովորեցրել, որ ավելի լավ է ֆրանսիական սուրճը ատամփորիչով խառնել, քան գդալով։ Անցյալ շաբաթ վերջապես գտա ֆրանսիական սուրճի մամլիչ և գդալ գործածեցի, որովհետև տանս ատամփորիչ չկար, և մտածեցի Արուսյակի մասին։ Այդ ժամանակ նա դեռ այստեղ էր։ Պետք է նրան գրած լինեի…

Արուսյակն իմ երբևէ տեսած ամենանրբազգաց կինն էր։ Իր բնականությամբ ու զգայնությամբ երեխայի պես էր։ Կարծես ծաղիկ լիներ։ Կարծես հովիտ լիներ։ Թռչուն։ Անտառ։ Նա Բնությունից էր։ Ինձ հանդիպած որևէ մեկից ավելի նա էր մարմնավորում բնական կենսակերպը՝ ոչ միայն այն պատճառով, որ մթերքը գնում էր գյուղացիների շուկայից, ինքն էր պատրաստում իր շուրթերի բալզամը, լոսիոններն ու օճառները։ Նա ձեռագիր նամակներ էր ուղարկում, որոնք ստորագրում էր «սեր», «ծիծաղ», «շրթնածաղիկ» բառերով և դրանք ամփոփում ծրարների մեջ, որոնք զարդարված էին թանաքով դրոշմված մեղուներով ու թիթեռնիկներով, թեև նրա ամենասիրած դրոշմը կարծես թե բեղերն էին։ Նա ավելի շատ ծառի է փարվել, քան փայտփորիկներն են փորել, քան սկյուռներն են մագլցել։ Նա ավելի շատ է գնացել Բուսաբանական այգիներ, քան որևէ նյույորքցի, որն այնտեղ չէր աշխատում. ես կարող եմ ստորագրել իմ այս հայտարարության տակ։ Նա զրուցում էր բույսերի հետ, դրանց արմատների ու տերևների հետ։ Նա սեր էր շշնջում ցողուններին ու ծաղկաթերթիկներին՝ նրանց գուրգուրելով իր թավշյա ձայնով ու քնքուշ մատներով։

Եթե ազդարարումն իմ եկեղեցին է, ապա փակբերանությունը Արուսյակի տաճարն էր։ Նա պահպանում էր իր գրածները։ Որոշ քաղցր պահեր էր մեզ հայտնում իր մայրությունից և զբոսայգիներում, լեռներում ու միշտ օվկիանոսում իր շրջագայություններից։ Նա անուշիկ պատմություններ էր պատմում փոքրիկ հաճույքների մասին։ Նա լուռ էր, իմ կիսախուլ ականջի համար՝ երբեմն չափազանց լուռ։ Նա սիրում էր լռությունը, և երևի դրա համար էր, որ սիրում էր կորչել անտառներում, հազարավոր էջեր էր գրում, իր չքնաղ տղային տանում էր Ֆորեսթ փարքում կամ հոսանքների երկայնքներով երկար զբոսանքների։ Ինչքա՜ն գեղեցիկ ու հոգածությամբ էր մայրություն անում իր թանկարժեք որդուն։ Ինչքա՜ն երանություն էր գտնում նրա շաղակրատանքի ու հետաքրքրասիրության մեջ։ Ինչքա՜ն ներկա էր իրենց խաղի ու խոսակցության մեջ։ Ինչքան խոհեմորեն էր դաստիարակում ու առաջնորդում նրան։ Ինչքան լիաթոք էր ծիծաղում նրա երևակայական հետազոտությունների ու գերհերոսների նմանակության վրա։ Ինչքան էր նրան սովորենում բնության հետ միաձույլ լինել, կարեկցել ու համեստություն։

Արուսյակը գնահատում էր լռությունը, բայց նաև սիրում էր երաժշտություն, պար, տոնախմբություն։ Նա Վեսթ Վիլիջի Հալովինի շքերթի երկրպագու էր և ամենահանճարեղ, հումորային հագուստներն էր պատրաստում այդ օրվա համար։ Նա ստեղծարար էր. հայի փամփլիկ, կախարդական նրա ձեռքերը եփում էին, գործում, գտնում, թխում, հյուսում, գրում անվերջ գանձեր։ Նա ավելի շատ իր աչքերով ու գրիչով էր խոսում, քան լեզվով, և նրա արտահայտած ամեն բան զուլալ էր, ազնիվ, իրական։ Ծառը ծառ է։ Արևն արև է։ Արուսյակը երբեք չփորձեց այլ բան լինել, քան այն, ինչ էր. փխրուն, բուրավետ ծաղկունք։ Աշխարհն աղմկոտ է ու խառնաշփոթ։ Արուսյակը ծաղկունք էր։

Արուսյակը շատ ավելի լավ գրող էր, քան ես. նա աչքերը կխոլորեր իմ համեմատությունների տափակության վրա և փոխաբերական լեզվում առհասարակ իմ անճարակության վրա։ Նա աչքերը շատ է խոլորել. ծաղրի վարպետ էր։ Երեք օր է անցել, և ես սգում եմ արտասահմանում՝ բաժանված բոլորից, ովքեր ապրում են այս ահռելի կորուստը՝ մխիթարելով ու մխիթարվելով Ֆեյսբուքում՝ ճիշտ այնպես, ինչպես մի քանի ամիս առաջ մորս էի սգում Հայաստանից հեռու։ Որոշ ժամանակ կպահանջվի, որ գտնեմ այն բառերը, որոնցով կարողանամ արտահայտել այն ամենը, ինչ Արուսյակն էր, և այս կորստի մեծությունը։

Արուսյակ ջան, իմ քաղցր, կախարդական ընկեր, դու գնացիր Մայր բնության գիրկը, և նա ծոցը բացեց քեզ համար։ Այս ինչ զորեղ, վեհապանծ ու խոնարհ ելք ընտրեցիր դու։ Գիտեմ՝ լույսի մեջ ես հայտնվել և միշտ կմնաս լույսի մեջ։ Որպես մեկը, որ անվերջանալիորեն զմայլվում էր Ֆորեսթ փարքով, Բուսաբանական այգիներով ու Սաք Հարբորով, պատկերացնում եմ ինչ զմայլանքով ես (վերա)հայտնագործում Տիեզերքի անսահհման կախարդանքը, էլ չասած քոնի մասին։ Եթե որևէ մեկը երբևէ մարմնավորել է Հոգու ճառագում ու անաղարտություն, դա դու ես եղել։ Քո ժպիտի նման ժպիտ չկա, Արուսյակ, և դրա պայծառությունը միայն արվեստի այն գործից չէր բխում, որ քո աչքերն էին և շքեզ գանգուրներովդ պսակված դեմքիդ գեղեցկությունը։ Քո փառահեղ անունից չէր բխում, Արուսյակ՝ լուսատու աստղ։ Քո ժպիտի նման ժպիտ չկա, որովհետև քո Հոգու նմանը չկա։ Քեզ միշտ ժպտալիս եմ հիշելու։ Քեզ միշտ սիրելու եմ։

Սեր, լույս, լուսատիտիկ, իմ գեղասքանչ ընկեր։

Մարիամ
I’m learning what it’s like for the Soul to be struck by grief while already in deep mourning. It’s too raw and overwhelming an experience at its inception to be assigned a name or fit into a sente…

Love, Light, and Lavender
I’m learning what it’s like for the Soul to be struck by grief while already in deep mourning. It’s too raw and overwhelming an experience at its inception to be assigned a name or fit into a sentence. The first words that escaped my mouth when I heard the news were, “Mama, please greet Arous.” That’s what made it real that wherever they both are now, they’re in the same place. That’s when it hit me that Arousiak is also gone. I don’t know how souls recognize each other in the absence of the bodies that had identified them, but there’s no doubt in my mind, or rather my Soul, that they’ll find each other’s presence comforting.

My mother and Arousiak loved each other. Mama called her Kuku jan and talked to her like she was a small child. Arousiak received mama’s warmth and gave back manyfold. A few times, I found myself envious of the softness of their exchanges until Arous would turn to me and wrap me in the same gentle warmth she’d gifted my mother. I’ll never forget how she mourned when mama died a few months ago, how she embraced me at the memorial, pulling in all my sorrow and filling me with her unmatched gentleness and light.

We barely knew each other when Arousiak offered me the keys to her spacious Kew Gardens apartment, while she and her then boyfriend G were away on a trip. I was living in a one-bedroom with my mother and grandmother at the time and she knew I could use a quiet place to write. Anyone could’ve fed her beloved cat and watered her many plants, especially since she lived downstairs from her parents in a building full of Armenians who might as well also have been family. I’ll always be grateful that she let me into her home. For years since then, I’ve been quoting a wisdom I picked up off her kitchen wall that summer: Don’t eat anything your grandmother wouldn’t recognize as food. It’s a common saying, I know, but I learned it from Arousiak. Just like many people might know this, but it was Arousiak who taught me that it’s better to stir French press coffee with a chopstick than a spoon. I finally found a press last week, used a tablespoon because we don’t have chopsticks in Billy’s Bay, and thought of Arousiak. She was still here then. I should’ve texted her.

Arousiak is the most delicate woman I’ve ever met. She was childlike in her authenticity and sensitivity. She was like a flower. Like a valley. Like a bird. Like the forest. She was of Nature. More than anyone I’ve ever met, she embodied organic living and not only because she bought her groceries at the farmers market and made her own lip balms, lotions, and soaps. She sent handwritten letters which she signed with phrases like love, laughter, and lavender and enclosed in envelopes decorated with ink stamped bees and butterflies, though her favorite stamp might’ve been the mustache. She hugged more trees than woodpeckers peck and squirrels climb them. She went to the Botanical Gardens more times than any New Yorker who doesn’t work there and I can bet anything on this statement. She spoke to plants, to their roots and leaves. She whispered love to stems and petals, caressing them with her velvet voice and tender fingers.

If oversharing is my church, then privacy was Arousiak’s temple. She guarded her writing. She shared some sweet moments of her motherhood and forays into parks, mountains, and always to the ocean. She told sweet stories about small joys. But she was like the ocean, and we’ll never know everything an ocean contains. She was quiet, too quiet sometimes for my one half-deaf ear. She loved silence, which is probably why she liked to get lost in forests, wrote thousands of pages, and took her beautiful boy on long walks in Forest Park and on trails along streams. How beautifully and carefully she mothered her precious boy. How much joy she found in his chatter and curiosity. How present she was in their play and talk. How thoughtfully she nurtured and guided him. How wholeheartedly she giggled at his imaginative explorations and superhero impersonations. How much she taught him about being one with nature, about compassion and humility.

Arousiak appreciated silence, but she also loved music, dance, and festivity. She was a fan of the Halloween parade in the West Village and made the most outrageously ingenious, humorous outfits. Her twenties one was absolutely stunning. She was a creator, her soft, magical Armenian hands responsible for the cooking, knitting, finding, baking, weaving, writing of endless treasures. She spoke more with her eyes and pen than her tongue, and everything she expressed was pure, honest, and real. A tree is a tree. The sun is the sun. Arousiak didn’t pretend to be anything but the fragile, fragrant blossom that she was. The world is loud and tumultuous. She was a blossom.

Arousiak was a much better writer than I am; she’d roll her eyes at the triteness of my similes and my general lack of skills in the figurative language area. She did roll her eyes a lot and was a maestro of sarcasm. It’s only been three days and I’m grieving overseas, separated from everyone who shares this profound loss, consoling and being consoled on FaceTime, just as I’d mourned my mother away in Armenia only a few months ago. It’ll take some time to find the language to express everything Arousiak was and the magnitude of this loss.

Arousiak jan, my sweet, magical friend, you walked into Mother Nature’s embrace and she received you. What a powerful, dignified, and humble exit you chose. I know you emerged into the light and will always stay in the light. As someone who was so endlessly fascinated by Forest Park, the Botanical Gardens, and Sag Harbor, I imagine you are ecstatic to (re)discover the infinite magic of the Universe, not to mention your own. If there is anyone who has ever embodied the radiance and purity of the Soul, it is you. There’s no smile like yours, Arousiak, and its brilliance didn’t only come from the artwork that were your eyes and the beauty of your face haloed by those gorgeous curls. It didn’t only come from your glorious name, Arousiak, luminary Venus. There’s no smile like yours because there’s no Soul like yours. I will always remember you smiling. I will always love you.

Love, light, and fireflies, my beautiful friend.

xoxo

Maryam

Arlife.am լրատվական կայքը ցավակցում է Պերճ Թյուրապյանին և Անահիտ Դաշտենցին այդ ծանր կորստի համար: