«Ռուսաստանի Ջավախքյան Սփյուռք» ՀԿ-ի ղեկավար Աղասի Արաբյանը մասնակցել է Երևանում կայացած ռուս-հայկական «Լազարյան ակումբի» երրորդ հանդիպմանը, և հանդես եկել ծավալուն ելույթով, որում անդրադարձել է Ռուսաստանի և Հայաստանի ժողովուրդներին սպառնող խնդիրներին և վտանգներին։
Ներկայացնում ենք ելույթի բովանդակությունն ամբողջությամբ․
«Հարգելի գործընկերներ
Մենք՝ «Ռուսաստանի Ջավախքյան սփյուռք» ՀԿ-ի ներկայացուցիչներս լարված հետևում ենք Հյուսիսային Կովկասի Հանրապետությունների, Ռուսաստանի տարածքում տեղի ունեցող գործընթացներին, որտեղ բնակչության մի մասը դավանում է իսլամ։ Ֆինանսական մեծ ռեսուրսներին տիրապետող Ադրբեջանը Թուրքիայի տարբեր կառույցների ներկայացուցիչների ղեկավարությամբ իրականացնում է կարևոր ֆինանսական ազդեցություն ռուսական հանրապետությունների տարածքի վերաձևափոխման ուղղությամբ։
Այսպիսով, Աթաթուրքի անվան թուրքական հիմնադրամի (ուղղակիորեն Ռեջեփ Էրդողանի ուշադրության կենտրոնում) և Ադրբեջանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի կողմից (տնօրեն НАНА Ե. Մախմուդով), 2000-ականների կեսերից սկսած ի վեր, Բաքվում անցկացվում են տարբեր միջազգային գիտաժողովներ, որոնցում հումանիստները, այդ թվում` Ռուսաստանի իսլամական շրջաններից հրավիրվածները, հանդես են գալիս հակառուսական և հակահայկական բովանդակությամբ զեկույցներով: Այս զեկույցների թեմատիկ վեկտորը համաձայնեցվում է Անկարայի և Բաքվի գործիչների հետ: Ավելի խոստումնալից հումանիստ գիտնականների հետ աշխատանքը շարունակվում է արդեն Թուրքիայում, որտեղ նրանց անհատական հրավիրում են Աթաթուրքի անվան հիմնադրամի աշխատակիցները՝ գիտական ֆորումների ավարտին։
Հարկ է նշել, որ այժմ Աթաթուրքի հիմնադրամի և НАНА-ի հետ աշխատանքներում ակտիվորեն ներգրավված հյուսիսկովկասյան որոշ գիտնականներից ձևավորվել է «ողնաշար», որը կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ իրենց հանրապետությունների գաղափարական տարածքի վրա: Ռուսաստանի՝ այժմ թուլացած և երբեմն էլ գաղափարական հսկողության բացակայությամբ գործող բուհերում, ուսանողների հետ աշխատող հյուսիսկովկասյան դասախոսական անձնակազմը կարող է բավականին օրինականորեն բացասականորեն մշակել հարյուրավոր և նույնիսկ հազարավոր ուսանողներին՝ իրենց հարմար ձևաչափով, որոնց հիման վրա հետագայում կձևավորվի Ռուսաստանի մուսուլմանական ազգային էլիտան։
Ըստ երևույթին, կազմակերպիչները գոհ են կատարված աշխատանքների արդյունքներից, քանի որ գիտական ֆորումների մեծ մասի հետագա գործունեությունը, սկսած 2017թ-ից, սկսել է անցկացվել Թուրքիայում:
Այս աշխատանքը իրականացվում է բազմաթիվ այլ գիտական պլատֆորմների միջոցով: Այսպիսով, մուսուլմանական շրջանների ռուս հումանիստ-գիտնականներին մեթոդական, և, հնարավոր է, նաև ֆինանսական օգնություն ցուցաբերվում է Բաքվից՝ թեկնածուական և դոկտորական ատենախոսությունները պաշտպանելիս, որոնք գաղտնի կերպով հիմնված են պանիսլամական և պանթուրքական գաղափարախոսության վրա: Կան փաստեր, երբ նման կասկածելի դիսերտացիաները, որոնք չեն ընդունվել ռուսալեզու շրջանների գիտական կառույցներում պաշտպանության համար, իրականացվում են Չեչնիայի դիսերտացիոն խորհուրդներում, որոնց ռեսուրսները բավականին մեծ են՝ կապված Ռամզան Կադիրովի քաղաքական հնարավորությունների հետ: Այս պաշտպանությունից բացասական օգուտները ի հայտն կգան որոշ ժամանակ անց, քանի որ վիճակագրության համաձայն, գիտությունների ռուս դոկտորը միջին հաշվով, պատրաստում և պաշտպանում է իր գիտական հետազոտության թեմատիկայով գիտության ավելի քան յոթ թեկնածուի։
Նշենք նաև, որ վերջերս այդ «գայթակղված» գիտնականներն ավելի հաճախ են սկսել այցելել առաջատար ռուսական արխիվներ, որոնցում զբաղվում են թիրախային նյութերի նպատակային որոնմամբ, ներառյալ հակահայկականները: Եվ հաշվի առնելով այն փաստը, որ իրենց հավաքած նյութերը չեն հայտնվում նրանց գիտական հրապարակումների մեջ, կարելի է ենթադրել, որ նրանք այս աշխատանքը կատարում են Բաքվի և Անկարայի իրենց պատվիրատուների համար:
Եթե Հյուսիսային Կովկասի ժողովուրդների մտածելակերպում Ադրբեջանը և Թուրքիան կարողանան ձևավորել պանթուրքական և պանիսլամական մոտեցումներ, ապա առաջիկա տարիներին Ռուսաստանն ու Հայաստանը կզգան այս գաղափարական վերափոխման բացասական հետևանքները: Ռուսաստանում՝ հաշվի առնելով տարատեսակ ներքաղաքական ներկապնակը, նրանք դեռ առանձնապես չեն նկատել տագնապալի գործընթացներ իրենց հարավային գաղափարական տարածքում, բայց Հայաստանի համար այդ վերափոխումների արդյունքները, որոնք բոլոր առումներով ամրապնդում են անբարեխիղճ Ադրբեջանն ու Թուրքիան, բավականին ցավոտ կլինեն:
Մենք ուրախությամբ մատնանշում ենք հայ գիտնականների աշխատանքը, ովքեր օգնում են Չեչնիայի իրենց գործընկերներին ուսումնասիրել իրենց պատմական անցյալը Մատենադարանում: Հիմա Ինգուշեթիան նույն ուղու վրա է: Այնուամենայնիվ, մեզ թվում է, որ նման աշխատանքը անհապաղ պետք է իրականացվի լեզգիների, Ավարի և Հյուսիսային Կովկասի այլ մտավորականության ներկայացուցիչների հետ, որոնց տարածքները և բնակչությունը ներկայումս մասամբ վերահսկվում են Բաքվի կողմից: Հակառակ դեպքում, Ադրբեջանը ի վերջո կարող է յուրացնել ոչ միայն նյութական, այլև այդ էթնիկ խմբերի մշակութային և պատմական ժառանգությունը: Իրոք, այսօր պաշտոնական Բաքուն գործնականում չի թաքցնում իր տարածքային պահանջները ոչ միայն Կովկասում իր հարևանների, այլև Ռուսաստանի դեմ՝ Դերբենտում տարածքների վերաբերյալ:
Մենք չենք կարող լինել այն իրադարձությունների պասիվ դիտորդներ, որոնք կարող են կործանարար դեր ունենալ Ռուսաստանի և Հայաստանի ժողովուրդների ճակատագրում: Ջավախահայ համայնքը (Ռուսաստանի Ջավախքյան սփյուռք) ամբողջ կովկասյան տարածաշրջանում իր հասարակական գործունեության շրջանակներում, տիրապետում է որոշակի ներուժի՝ կառուցողական կապեր ունենալու Հյուսիսային Կովկասի որոշ վարչական, հասարակական և գիտական կառույցների ներկայացուցիչների հետ, որոնց միջոցով հնարավոր կլինի սկսել ակտիվ աշխատանքներ այդ շրջաններից գիտնականներին Մատենադարան կամ Հայաստանի այլ գիտական կառույցներ ուղարկելու ուղղությամբ` ուսումնասիրելու համար իրենց իրական պատմությունը: Մեր կարծիքով, դա թույլ կտա գոնե մասամբ չեզոքացնել այս գաղափարական ուղղությամբ Թուրքիայի և Ադրբեջանի տանդեմի հակառուսական և հակահայկական գործողությունները: Բացի այդ, վերադառնալով իրենց մշակութային և պատմական ծագմանը, Հյուսիսային Կովկասի ժողովուրդները թույլ չեն տա ագրեսիվ ադրբեջանցի հարևանին պահանջներ ներկայացնել իրենց նախնիների տարածքների վերաբերյալ:
Մեր կարծիքով՝ Հյուսիսային Կովկասի գիտական կազմի հետ աշխատանքը չի պահանջի մեծ նյութական ծախսեր և կարող է իրականացվել «երկրի ուսումնասիրության» շրջանակներում հայ գիտնականների կողմից արդեն իսկ իրականացվող հետազոտական աշխատանքների շրջանակներում, ներառյալ արխիվներում համատեղ աշխատանքը, հոդվածներ գրելը, դիսերտացիայի հետազոտության պատրաստումը և այլն»:
